Tekst uit Op eigen houtje – de ongelooflijke verhalen van vrouwen in de Elfstedentocht
Tijdens de Olympische en Paralympische Spelen van Parijs doen er voor het eerst in de geschiedenis evenveel mannen als vrouwen mee. Dat dat juist in Frankrijk gebeurt heeft historisch gezien een interessant rafelrandje. Fransman Pierre de Coubertin, bedenker van de Spelen zoals wij die nu kennen, zag namelijk liever helemaal geen vrouwen op de Olympische Spelen.
Pierre de Coubertin stofte in 1896 het klassieke evenement af en was de grondlegger van de moderne Olympische Spelen. Hij hoopte hiermee de lichamelijke opvoeding van de jeugd te stimuleren. Hij was fervent tegenstander van vrouwen die sportten om te winnen of verliezen. Sporten om een beetje fit te blijven was prima, maar niet binnen de stenen van het olympisch stadion. Hoogstens mochten ze plaatsnemen op de tribunes of de lauwerkransen uitdelen. De Coubertin vond het tegen de wetten van de natuur indruisen. Vrouwen hoorden niet op de Olympische Spelen.
Mondjesmaat werden nadien vrouwen toegelaten op olympische nummers. Maar juist bij atletiek, bij uitstek de meest belangrijke olympische discipline, sprak De Coubertin steeds zijn veto uit. Geen vrouwen op de Spelen.
Olympische Spelen van Amsterdam
De ommekeer kwam vlak voor de Olympische Spelen van Amsterdam, in 1928. Een paar jaar voor het evenement had de internationale atletiekfederatie in Den Haag na lang beraad besloten voor het eerst ook vrouwen toe te laten tot een paar atletieknummers. Dat was een grote omslag met het tot dan toe gevoerde beleid van de Coubertin. Doordat de Fransman vanwege ziekte gedwongen het IOC moest verlaten konden de overige leden vrijuit stemmen voor het toelaten van vrouwen. Ze mochten voortaan meedoen met discuswerpen, hoogspringen, en de loopnummers 100, 200, 800 meter en de 400 meter estafette.
“In plaats van de snelwandelaars krijgt men de vrouwelijke athleten; “t verschil daar tusschen is voor het publiek, dat men een ‘lachnummertje’ minder krijgt en thans een meer “gracieuse” sport”, rapporteerde het Revue der Sporten positief na het besluit.
vrouwelijke olympiërs? gemoderniseerde en geëmancipeerde dames-kerels
Niet iedereen stond te springen. SGP-kamerlid en dominee Kersten had nadrukkelijk van zich laten horen, toen in het parlement gediscussieerd werd over de staatssteun aan de Spelen. Hij had in tijdschriften foto’s gezien van sportende vrouwen in het buitenland. “gemoderniseerde en geëmancipeerde dames-kerels, in kleeding en manieren gelijk”. Hij vond het zedeloos en onterend. Het ‘sexuele geheim’ moest bewaard blijven. De gereformeerde partijen waren sowieso niet blij. Er zou namelijk ook op zondag gesport worden. De Spelen waren ‘in oorsprong en wezen heidens’, vond Kersten.
behoren vrouwen aan atletiek te doen?
Ook in de samenleving werd gemengd gereageerd op de lange atletiekafstand voor de vrouwen. ‘Behooren vrouwen aan atletiek te doen?’, vroeg de Revue der Sporten op voorhand aan haar lezers. “In “t grootste belang der vrouw”, schreef de secretaris van de Nederlandse atletiekbond, die zich sterk had ingespannen voor deelname van de vrouwen aan de atletieknummers.
‘Een Vrouw op de Olympische Spelen is een slak, die een zoutkeet binnen kruipt. Gelijk de slak smelten haar vormen weg’
De hoofdredacteur van een sportblad was het daar niet mee eens. “‘n Vrouw op de Olympische Spelen is een slak, die een zoutkeet binnen kruipt. Gelijk de slak smelten haar vormen weg.” In het jaar 2000, zo voorspelde hij, zouden vrouwen ‘mannen-billetjes’ en ‘geen spoor van ‘n buste’ hebben en Hannibal heten, of Sjoerd. “‘k Ben blij, dat ik voor dien tijd dood ben.”
Olympische Spelen Amsterdam: vrouwen in het atletiektoernooi
Begin augustus ving de olympische wedstrijd eindelijk aan, met als klapper de langste afstand voor vrouwen: de 800 meter. De Nederlandse dames konden het tempo helaas niet volgen en waren uitgeschakeld voor de grote finale.
‘Daar stonden aan den start ‘n troepje kortharige, uiterst schrale figuurtjes. ‘geen vet er-an’, zoals ’n journalist oneerbiedig opmerkte’
De finale die daarna volgde zorgde voor veel opschudding. De sportverslaggevers zaten op voorhand al met geslepen potloden klaar voor wat ze dachten een spectaculaire mislukking zou worden.
“Daar stonden aan den start ‘n troepje kortharige, uiterst schrale figuurtjes (‘geen vet er-an’, zoals ’n journalist oneerbiedig opmerkte) die – gezien tegen de witte wielerbaan aan den anderen kant – met de mannelijke loopers geen greintje verschil maakten, maar wier gestes bij aankomst – ten slotte – allerminst verheffend waren!”, zag een journalist van tijdschrift De Olympiade.
Hij beschreef hoe drie van de verliezende ‘meiskes’ direct na de finish languit op de grond lagen. “Uitgeput of huilend om de geleden nederlaag?” Ook de winnares, de Duitse Lina Radke (die een wereldrecord liep) zeeg uitgeput neer. “‘n Mooie vertooning was deze finale allerminst, en men zal goed doen de eisen aan onze dames-atleten den eersten tijd nog wat lager te stellen!”
geen gezicht
De journalisten en officials van het IOC vonden het geen gezicht, die uitgeputte vrouwen. Er werd al gauw besloten dat zulke lange inspanningen voor vrouwen niet geschikt waren. Hede Bergman, een Duitse vrouwelijke sportarts die ook aanwezig was, probeerde tevergeefs nog uit te leggen dat het heel normaal was om na zo’n maximale inspanning even van de kaart te zijn, net als het uiten van emoties als blijdschap, teleurstelling of woede. Het nummer werd geschrapt van het olympische programma en het duurde tot 1968 voordat de 800 meter weer gelopen werd door vrouwen.
De Coubertin liet tijdens het evenement nog één keer van zich horen in een boodschap aan alle atleten. Hij hoopte dat het olympische vuur zou blijven branden en de glorie van de individuele atleten te respecteren. Maar, besloot hij in de allerlaatste alinea:
“Quand ‘a la participation des femmes aux Jeux j’y demeure hostile. C’est contre mon gré qu’elles ont été admisses ‘a un nombre grandissant d’épreuves.”
(Als het gaat om de deelname van vrouwen aan de Spelen, blijf ik daar vijandig tegenover staan. Het is tegen mijn wil dat ze zijn toegelaten tot een groeiend aantal nummers)
– Pierre de Coubertin
Meer weten over de emancipatie van sportvrouwen? Koop Op eigen houtje
Ik geef lezingen over de emancipatie van Nederlandse sportvrouwen. Neem contact met mij op.
Deze tekst komt uit Op eigen houtje – de ongelooflijke verhalen van vrouwen in de Elfstedentocht. Koop ‘m hier.
